Phylloxera, hooiworm en zuurworm of de wijnpokkenmijt - wijnstokken hebben veel ongedierte. Deze kunnen echter effectief worden bestreden met bestrijdingsmiddelen. Het is de vorst die de wijnmaker echt zorgen baart. Hoewel er al tal van beschermende maatregelen bekend zijn, staan boeren nog steeds machteloos tegenover klimatologische omstandigheden. Om de grillen van de natuur enigszins tegen te kunnen gaan, is het belangrijk om vorstschade aan de wijnstokken te herkennen.

Kwetsbare gebieden

Een verhoogde winterbescherming is essentieel, vooral in zogenaamde ijzige omstandigheden. Dit zijn gebieden waar de luchtstroom wordt belemmerd. Deze problematische locatieomstandigheden komen vooral voor in valleien en laaglanden of in de bebouwde kom waar bijvoorbeeld geluidwerende dammen storende factoren blijken te zijn. Om de wijnstokken tegen het weer te beschermen, is meer werk nodig. In sommige gevallen kunnen alleen bepaalde variëteiten worden gekweekt.

vorstschade

Bij vorstschade aan wijnstokken wordt onderscheid gemaakt tussen 3 verschillende groepen. De schade is gegroepeerd volgens het tijdstip waarop de vorst optrad.

  • vroege vorst
  • wintervorst
  • late vorst

vroege vorst

In de late herfst begint de vroege nachtvorst voordat de bladeren vallen. Als de wijnstokken op dit punt echter al goed ontwikkeld zijn, is er weinig risico op gevolgschade aan het hout. Daarnaast zijn er wijnsoorten die een hoge weerstand hebben tegen vroege vorst.

wintervorst

Wintervorst wordt van druivenras tot druivenras anders getolereerd. De koudegolf verstoort de opname en opslag van voedingsstoffen in reservecellen. Als deze al goed ontwikkeld zijn, heeft een temperatuurdaling tot -20°C geen gevolgen. Doorslaggevend voor de schade is echter het verloop van het weer. Een plotselinge temperatuurdaling veroorzaakt meer schade dan een constante afkoeling.

late vorst

Late vorst kan nog voorkomen tot half mei. Pas na de ijsheiligen neemt de kans af. Dit type vorst wordt het meest gevreesd door wijnbouwers, aangezien de jonge wijnstokken in deze periode bijzonder gevoelig zijn voor temperaturen onder het vriespunt. Slechts -1°C of -2°C zijn zwaar voor de wijnstokken in deze tijd van het jaar. Terwijl de wijnstokken zich tijdens het koude seizoen tussen november en maart in een soort winterslaap terugtrekken, ontspruiten ze in het komende voorjaar weer en zijn, zoals alle planten, zeer vatbaar. Hierdoor ontstaat een tweedeling tussen de voor- en nadelen van een warm voorjaar. Enerzijds betekent vroeg ontluikend dat de wijn erg lang rijpt en daardoor een goede kans heeft om het mostgewicht te verhogen. Aan de andere kant is er in april een verhoogd risico dat de jonge wijnstokken beschadigd raken door heldere, koele nachten.

symptomen

Als de wijn aan vorst lijdt, verschijnen de volgende symptomen:

Direct herkenbare symptomen

  • roodbruine verkleuring van de bladeren
  • de bladeren krullen omhoog
  • voortijdig bladverlies
  • onrijpe bessen hebben een roodbruine verkleuring
  • haar smaak verandert
  • Groei veroorzaakt door bacteriële afzettingen (mauke)

late effecten

  • Diafragma- of cambiumschade
  • oogbeschadiging
  • apoplexie

diafragma schade

Deze verandering in het riet van de wijnstok wordt ook wel een houten brug genoemd. De planten slaan voedingsstoffen op in de bast, die onder andere hun stabiliteit behouden. Vanaf een temperatuur van ca. -10°C bevriezen de bewaarcellen echter, waardoor het hout ziekelijk en broos wordt. Alleen bij een toename in dikte blijft de schade afwezig, aangezien hier voldoende isolatie is gegarandeerd. Vooral jonge wijnstokken lopen risico omdat ze meestal maar weinig voedingsstoffen hebben opgenomen. De schade blijft in eerste instantie onopgemerkt. Pas na enkele maanden wordt de wijnboer des te harder getroffen wanneer afzonderlijke delen van de wijnstok of zelfs de hele wijnstok afsterven. Als je zieke stokken opensnijdt, zie je duidelijk een zwarte verkleuring van het eigenlijk groene cambium.

oogbeschadiging

Vergelijkbare verkleuring wordt gezien bij oogbeschadiging, ook bekend als knopbeschadiging. Een duidelijk teken van dit soort vorst aan de wijnstok is de vertraagde ontluiking. Bij volledige bevriezing blijft het zelfs helemaal weg.

apoplexie

In het geval van apoplexie vindt het ontluiken zoals gebruikelijk in het voorjaar plaats. Het hout barst echter aan de stokken open doordat de waterhuishouding door de vorst uit balans is geraakt. Als er in warme zomers een verhoogde behoefte aan water is, bezwijkt de wijnstok en sterft. Als alleen kleine onderdelen beschadigd zijn, kunnen deze symptomen na enkele jaren nog steeds optreden. Vorstschade is dan niet meer precies vast te stellen.

merk op: Hoewel de genoemde symptomen meestal pas na enkele maanden zichtbaar worden, is vorstschade al in een vroeg stadium te constateren. In eerste instantie schieten de wijnstokken nog uit en lijken ze het goed te doen. Ze vormen groene bladeren en maken een gezonde indruk. Bij nader inzien is er echter geen vrucht te zien. Voor de wijnmaker betekent dit evenveel werk als in voorgaande jaren, al is er helemaal geen oogst.

vorstschade detecteren

Om de omvang van de vorstschade vast te stellen dient de analyse pas na de IJsheiligen te worden uitgevoerd. Hiervoor zijn twee methoden gebruikelijk:

  • een lengtedoorsnede van de ogen
  • het verwijderen van eenogige stekken, die gecontroleerd worden op hernieuwde kieming met behulp van de zwemmethode

Voor het onderzoek worden minimaal tien stokken diagonaal van de teelt genomen van de wijnstok. Als het oogverlies tijdens de genoemde procedures meer dan 30% bedraagt, is er sprake van acute vorstschade. Een resultaat onder deze waarde wordt beschouwd als een natuurlijk verlies.

bescherm wijnstokken

Om vorstschade aan wijnstokken te voorkomen, moeten de hierboven beschreven vorstomstandigheden worden vermeden. Dat betekent:

  • een geschikte locatiekeuze bij het kweken van de wijnstok (vermijd hellingen en valleien)
  • Snoei het groen regelmatig
  • kweek bij voorkeur winterharde wijnsoorten
  • reguliere gewasbeschermingsmaatregelen
  • niet bemesten, zeker niet met stikstofhoudende stoffen
  • Bewerk de grond alleen vlak om zo min mogelijk stikstof vrij te geven (dit bevordert een vroege kieming)

Bovendien moet de winterbescherming individueel worden uitgevoerd, afhankelijk van de leeftijd van de wijnstok.

Nieuwe en jonge planten

  • kies een trainingssysteem op grote hoogte (vooral wijnstokken op grondniveau worden het slachtoffer van de vorst)
  • plant en stapel nieuwe wijnstokken pas na de ijsheiligen

Oudere wijnstokken

  • Vorststaven snijden
  • opstapelen in de herfst
  • later snoeien
  • graven in wijnstokken

Behandeling van reeds beschadigde wijnstokken

Gedeeltelijk beschadigde wijnstokken

  • als de bevroren scheuten en bladeren niet vanzelf vallen, moeten ze worden verwijderd ter bescherming tegen botrytis-infectie
  • Snijd volgende stekende scheuten af en gebruik indien nodig als vorststaaf
  • Verwijder scheuten uit de stam
  • zorg voor voldoende lichttoevoer door storende bladeren te verwijderen
  • vorstschade leidt tot vertraagde wijnrijping. Voer daarom twee metingen uit

Volledig beschadigde wijnstokken

  • Breek geen scheuten op de bogrebe
  • Houd de druivenzone open om rot te voorkomen
  • nieuwe scheuten laten groeien als vorststaven
  • gebruik geen herbiciden om de wijnstokken weer op te bouwen
  • eventuele noodzakelijke ontruiming moet worden gemeld aan het wijnregister

Categorie:

Tuinplanten