Denk je dat hagedissen alleen in verre landen voorkomen? Zes soorten hagedissen zijn inheems in Duitsland. Maar de wendbare dieren worden bedreigd. Hun leefgebied verdwijnt en er zijn geen mogelijkheden om te overwinteren.

In een notendop

  • Hagedissen leven in warme streken
  • ze voeden zich met insecten, wormen, slakken
  • Natuurlijk tuinontwerp draagt bij aan de bescherming van dieren
  • Dieren overwinteren in stapels hout, spleten in rotsen, hopen compost en rotsen

bruikbare informatie

De lokale hagedissen zijn reptielen. Kenmerken van de hagedis zijn het langwerpige lichaam en een lange staart. De meeste hagedissoorten hebben vier korte ledematen. Opvallend zijn de ogen, die met oogleden kunnen worden gesloten.
Het dieet van de hagedissen bestaat uit wormen, spinnen, kevers, sprinkhanen en slakken. Ze geven de voorkeur aan warme zonnige gebieden. Hagedissen overwinteren in composthopen, houtstapels, knotholes, muizenholen en spleten in rotsen.
Redenen voor het verdwijnen van inheemse hagedissoorten zijn onder meer:

  • achteruitgang in kleine wateren
  • Gebruik van onkruid en insecticiden
  • watervervuiling
  • intensivering van de landbouw
  • Intensivering van de viskweek en visserij
  • wegverkeer
  • Uitbreiding van vestigings- en verkeersgebieden

Langzame Worm (Anguis fragilis)

De trage worm is geen slang maar een pootloze hagedis. De ledematen van de trage worm gingen verloren tijdens het aanpassingsproces aan het leven in ondergrondse gangen. Ze heeft een slangachtig lichaam. De kop en staart zijn niet gescheiden van het lichaam. Elke hobbytuinier zou iets moeten doen om de dieren te beschermen. Naaktslakken zijn tenslotte een van de favoriete voedingsmiddelen van langzame wormen.

  • Grootte: tot 45 centimeter
  • Grondkleur: grijs tot bruin
  • Buikkleuring: blauwachtig tot zwartgrijs
  • Kleur achterkant: middenrug met donkere lijn, kopertint
  • Kenmerken: Juvenielen zijn zilvergrijs van kleur en hebben donkere rugstrepen
  • Paartijd: maart tot mei
  • Voortplanting: levendbarend, jongen worden na drie maanden geboren
  • Voorkomen: Bossen, bermen met licht vochtige grond
  • Distributie: bijna overal in Europa

Trouwens, de trage worm is niet blind. De naam komt van "blend", de term voor mineralen met een glanzend, glinsterend oppervlak. De meeste slowworms hebben die koperen glans.

Kroatische berghagedis (Iberolacerta horvathi)

Een kleine hagedissoort is de Kroatische berghagedis. Het bereikt een maximale lengte van 18 centimeter, waarbij de staart tweederde uitmaakt. De Kroatische berghagedis wordt al snel verward met de muurhagedis.

Bron: Benny Trapp, Benny Trapp Kroatische berghagedis Iberolacerta horvathi, bewerkt door Plantopedia, CC BY 3.0
  • Grootte: 16 tot 18 centimeter
  • Basiskleur: groenbruin
  • Buikkleuring: geel tot geelgroen
  • Rugkleur: groenbruin of grijs, gevlekt met donker
  • Kenmerken: Zijkanten met scherp gedefinieerde banden, donkerbruin bij mannen, roodbruin bij vrouwen
  • Paartijd: mei tot juni
  • Voortplanting: eieren leggen, jongen komen uit na ongeveer zes tot acht weken
  • Voorkomen: stenig-rotsachtige gebieden met veel spleten, in puin en langs beekjes
  • Verspreiding: Alpen, grenzend aan Oostenrijk

Merk op: De Kroatische berghagedis is zeer zeldzaam in Duitsland. Het werd pas in de jaren tachtig in de Duitse Alpen ontdekt. Hun belangrijkste distributiegebieden bevinden zich in Kroatië, Slovenië, Italië en Oostenrijk.

muurhagedis (Podarcis muralis)

De muurhagedis is een delicate en bijzonder behendige hagedissoort. Er wordt aangenomen dat het de enige Centraal-Europese hagedis is die op verticale muren kan klimmen en dalen.

  • Grootte: 16 tot 19 centimeter
  • Grondkleur: grijsbruin, licht roodachtig of groenachtig
  • Buikkleuring: witachtig, geelachtig of oranje
  • Rugkleuring: grijsbruin met donkere vlekken of bij mannen met netachtige aftekeningen
  • Kenmerkend: flanken met brede, donker gemêleerde randen
  • Paartijd: maart tot juni
  • Voortplanting: eieren leggen, jongen komen uit na ongeveer zeven tot tien weken
  • Voorkomen: op het zuiden gerichte droge hellingen met weinig vegetatie, wijngaarden
  • Verspreiding: overal in Europa, vooral in het noordelijke Middellandse Zeegebied

Merk op: Tegenwoordig vervangen naadloze betonnen muren de oude stenen muren. Hierdoor verdwijnt een belangrijk leefgebied voor de muurhagedis.

groene hagedissen

Oostelijke groene hagedis (Lacerta viridis) en westelijke groene hagedis (Lacerta bilineata)

De meest indrukwekkende en tot 40 centimeter grootste Centraal-Europese hagedis is de groene hagedis. Het kan alleen worden waargenomen in Duitsland, Kroatië en Italië. Pas in 1991 realiseerden onderzoekers zich dat de oostelijke groene hagedis en de westelijke groene hagedis verschillende soorten waren. De twee soorten zijn vooral te onderscheiden op basis van hun verspreiding.
Naast insecten, wormen en slakken voeden groene hagedissen zich ook met jonge muizen.
Overigens ontwikkelt de mooie groene kleur van de groene hagedis zich pas in de loop van de eerste drie levensjaren. De jongen zijn bruin. Groene hagedissen kunnen tien tot twaalf jaar oud worden.

Oosterse groene hagedis
  • Grootte: 30 tot 40 centimeter
  • Basiskleur: licht- of donkergroen
  • Buikkleuring: lichtgroen
  • Rugkleuring: groenbruin
  • Karakteristiek: mannetjes met opvallende korenblauwe keelkleur tijdens de paring
  • Paartijd: april tot mei
  • Voortplanting: ovipositie, jongen komen uit na ongeveer twee maanden
  • Voorkomen: Rand van wijngaarden en boomgaarden, droge stenen muren
  • spreiding van Westerse groene hagedis: Noordkant van de Alpen en warme wijnbouwgebieden
  • spreiding van Oosterse groene hagedis: Rijnland-Palts, Rijndal, wijnbouwgebieden aan de Moezel en Nahe

Merk op: Groene hagedissen leven in een strikte hiërarchie. De mannelijke dieren vechten voor hun rang in zogenaamde "comment fights". Ze bijten op de achterkant van hun hoofd, wat kan leiden tot ernstige verwondingen. Het verslagen dier vlucht.

Boshagedis (Lacerta vivipara)

De boshagedis is ook bekend als de berg- of moerashagedis. Het is de kleinste inheemse hagedissoort. Kenmerkend is hun zogenaamde kraag, een reeks grote schubben aan de onderkant van hun nek.

Bron: Leo-setä, ik ga opgroeien tot een alligator!, bewerkt door Plantopedia, CC BY 2.0
  • Grootte: 13 tot 16 centimeter
  • Basiskleur: donkerbruin
  • Buikkleuring: vrouwtjes met grijze buik, mannetjes met gele of oranje buik
  • Rugkleuring: donkere centrale streep en brede zijstreep, met gele en donkere vlekken ertussen
  • Kenmerken: kleine schubben op rug, grote schubben op buikzijde
  • Paartijd: mei tot juni
  • Voortplanting: levendbarend, jongen worden 2 tot 3 maanden na de paring geboren, zijn bronskleurig en hebben een zwarte staart
  • Voorkomen: Bosranden met middelhoge vegetatie, moerassig terrein
  • Verspreiding: voornamelijk in het Duitse middelgebergte

zandhagedis (Lacerta agilis)

De zandhagedis is inheems in heel Duitsland. In vergelijking met andere soorten lijkt de zandhagedis onhandiger en gedrongener. Ze is overdag.

  • Grootte: 20 tot 27 centimeter
  • Basiskleur: bruin
  • Buikkleuring: vrouwtjes met crèmekleurige buik, mannetjes met groenachtige buik en smaragdkleurige zijkanten tijdens de paring
  • Rugkleur: bruin met een kenmerkend patroon van donkere vlekken, lichte vlekken en lichte strepen
  • Eigenschappen: platte snuit, oogkleur rood tot goudgeel
  • Paartijd: eind april tot juni
  • Voortplanting: Ovipositie vier weken na de paring, eieren worden begraven op warme, zonnige plekken, jongen komen na 5 tot 9 weken uit
  • Voorkomen: Muren, stapels stenen, droog grasland, bospaden
  • Distributie: overal in Duitsland

Merk op: De zandhagedis werd verkozen tot Reptiel van het Jaar 2022.

Veel Gestelde Vragen

Hoe kunt u bijdragen aan de bescherming van hagedissen?

Elke hobbytuinier kan een bijdrage leveren aan de bescherming van waardevolle dieren, ook als het tuinperceel klein is. Vermijd het gebruik van pesticiden en insecticiden. Een gif.webpvrij leefgebied is cruciaal voor de reptielen. Creëer met weinig moeite een leefgebied en een plek om te overwinteren voor hagedissen in uw tuin! Er is plaats voor een houtstapel, een droge stenen muur, stapels stenen en overal zonnige plekken met weinig begroeiing.

Kunnen inheemse hagedissen hun staart afwerpen?

Ja, inheemse hagedissoorten kunnen hun staart afwerpen wanneer ze worden bedreigd door grote vogels of katten. Het gevallen deel zal nog steeds een beetje bewegen, waardoor de vijand wordt afgeleid terwijl de hagedis in veiligheid kan komen. De staart groeit meestal terug, maar krijgt nooit zijn oorspronkelijke lengte terug.

Welke vijanden hebben hagedissen?

Hagedissen maken deel uit van het natuurlijke voedsel van roofvogels, marters, vossen, egels en slangen. In bewoonde gebieden vormt de huiskat een grote bedreiging voor de hagedissen, maar de grootste vijand van de kleine reptielen is de mens. Door zijn werk verdwijnen de leefgebieden van de inheemse hagedissen.

Waarom worden hagedissen vaak gevonden op zonnige plaatsen?

Hagedissen zijn koelbloedig. Ze kunnen hun eigen lichaamstemperatuur niet regelen. Daarom hebben ze een zonnige plek nodig om op te warmen. Stapels stenen, muurlijsten of bestratingsplaten die de warmte van de zon opslaan, zijn ideale rustplaatsen voor de wendbare dieren. Vooral drachtige vrouwtjes van de levendbarende soorten brengen veel tijd door in de zon. Op deze manier kunnen de nakomelingen zich optimaal ontwikkelen.

Moeten hagedissen hun eieren uitbroeden?

Sommige hagedissoorten baren levende jongen. Andere soorten leggen eieren op een zonnige plek. Hagedissen broeden hun eieren niet uit zoals kippen of vogels. De warmte van de zon is nodig voor de ontwikkeling van de koppeling. Hagedis eieren hebben een zachte schaal. Wanneer de juvenielen klaar zijn met ontwikkelen, breken ze door de zachte schaal en komen ze uit.

Categorie:

Dieren in de tuin